8th Continent | Συνέντευξη με τον Γιώργο Ζώη

Σ' ένα βουνό στη Λέσβο βρίσκεται μια εγκαταλελειμμένη χωματερή, γεμάτη από χιλιάδες σωσίβια προσφύγων. Ένας εργάτης που βρίσκεται εκεί αποτελεί και τη μόνη ανθρώπινη παρουσία σ' αυτό το, θαρρείς, εξωγήινο τοπίο - ή, πιο απλά, σ΄ αυτήν τη νέα ήπειρο.

Η νέα ταινία μικρού μήκους του Γιώργου Ζώη (Τίτλοι Τέλους, Casus Belli, Interruption), μια συμπαραγωγή της COSMOTE TV, καταγράφει με συγκλονιστικά άμεσο τρόπο το προσφυγικό δράμα, χωρίς περιττούς μελοδραματισμούς. Γι' αυτό ακριβώς είναι και τόσο δύσκολο να την ξεχάσεις μετά. 

Με αφορμή τη συμμετοχή της ταινίας ως ειδικής προβολής στο τμήμα Orizzonti του 74ου Κινηματογραφικού Φεστιβάλ Βενετίας, συναντήσαμε τον σκηνοθέτη στο ξενοδοχείο Excelsior του Lido, όπου και μας μίλησε για το την κατεπείγουσα ανάγκη τού να γυρίσει τη συγκεκριμένη ταινία, για τη διττή, αυτή τη φορά, ιδιότητα του στη Mostra, καθώς και για τα επόμενα σχέδιά του.

Μιλήστε μας λίγο για τον τίτλο της ταινίας σας.

Η 8η Ήπειρος είναι αυτό που λέει το όνομα της: Μια ανεξερεύνητη ήπειρος που δημιουργείται από αυτήν την τεράστια μετακίνηση πληθυσμών και την οποία θα βρεις, αν ενώσεις όλα αυτά τα διάσπαρτα μέρη που κατοικούν οι εκτοπισμένοι πρόσφυγες. Σε μια πρώτη ανάγνωση, αυτό το νεκροταφείο σωσιβίων που κινηματογραφήσαμε αντικατοπτρίζει με τον πιο άμεσο οπτικό τρόπο την δραματική διαδρομή των προσφύγων προς την Ευρώπη. Σε μια δεύτερη, θεωρώ πως αυτές οι εικόνες απομακρύνονται από τα εφήμερα νέα της επικαιρότητας και τρυπώνουν βαθιά μέσα μας. Προσωπικά, έκανα αυτή την ταινία γιατί ένιωθα την επείγουσα ανάγκη να καταγράψω αυτό το μέρος που με στοίχειωσε, ώστε να το ξορκίσω, και μετά να σωπάσω. 

Πώς βρήκατε το νεκροταφείο σωσιβίων; Κάποιος σας το είχε υποδείξει προηγουμένως; Το ανακαλύψατε τυχαία;

Την προηγούμενη χρονιά, μαζί με φίλους εργαστήκαμε εθελοντικά για τους πρόσφυγες, σε διάφορες Δομές. Κάποια στιγμή, εντοπίσαμε μια τεράστια απομονωμένη χωματερή στον Μόλυβο της Λέσβου, που λειτουργούσε σαν νεκροταφείο σωσιβίων. Η εικόνα της με στοίχειωσε. Ένιωσα ότι έπρεπε να το καταγράψω σαν ένα σύγχρονο μνημείο του παράλογου κόσμου μας. Ξεκινήσαμε λοιπόν πέντε άτομα μόνο, χωρίς καμιά κρατική επιχορήγηση, και μόνο από την κατεπείγουσα ανάγκη, και το πάθος μας, να το καταγράψουμε. 

Είχατε κάποια συγκεκριμένη εικόνα στον νου σας όταν κάνατε γυρίσματα σε αυτήν τη χωματερή;

Σίγουρα μια εικόνα μακριά από αυτόν τον κόσμο. Ήταν μια συγκλονιστική εμπειρία. Λες και βρισκόσουν, αν όχι σ' έναν άλλο πλανήτη, σίγουρα σε μια άλλη, ξένη ήπειρο. 

Στη Βενετία, τρεις τουλάχιστον ταινίες καταπιάστηκαν με το προσφυγικό θέμα (Human Flow, La Villa, 8η Ήπειρος). Πόσο δύσκολο, ή εύκολο, ήταν να δώσετε τη δική σας κινηματογραφική ματιά σ' ένα θέμα που είναι, αν επιτρέπεται ο ορισμός, τόσο “της μόδας”;

Για μένα, ο κάθε σκηνοθέτης έχει ένα δικό του, προσωπικό τρόπο καταγραφής των πραγμάτων. Θεωρώ πως το προσφυγικό είναι ένα τρομακτικά φορτισμένο θέμα και η υπερ-αναπαραγωγή του έχει δημιουργήσει μια στρατιά ντοκιμαντέρ/fiction - μέχρι και διαφημιστικών - που εκμεταλλεύονται τις ιστορίες των προσφύγων και δεν απέχουν πολύ από επιδερμικά τηλεοπτικά ρεπορτάζ. Οπότε ήθελα κάπως με αυτήν την ταινία ν' αντισταθώ σ αυτό το ρεύμα, και η φόρμα που διάλεξα είναι ακριβώς αυτή που είδατε στην οθόνη. Χωρίς να δείχνουμε ούτε ένα πρόσωπο πρόσφυγα, και χωρίς καμία μελοδραματική μουσική ή φρικιαστικές αφηγήσεις, άφησα το τοπίο να μιλήσει μόνο του. Και νομίζω ότι το μέγεθος αυτού του νεκροταφείου όχι μόνον αντανακλά άμεσα όλο αυτό το ιστορικό πέρασμα των πληθυσμών, αλλά και “τρυπώνει” μέσα στον καθένα μας και μάς αφήνει ελεύθερους να κάνουμε τις δικές μας αναγωγές.

Πώς σας φάνηκε που επιστρέψατε στη Mostra με διπλή ιδιότητα (σ.σ. Σαν σκηνοθέτης, με την 8η Ήπειρο και σαν μέλος μιας κριτικής επιτροπής);

Φέτος, είναι η τέταρτη φορά που βρίσκομαι στην Βενετία και, πραγματικά, είναι η πρώτη φορά που δεν έχω κανένα άγχος. Ήδη είμαι μερικές ημέρες εδώ και το γεγονός ότι μπορώ να δω τόσες νέες ταινίες και να έρθω σε επαφή με τόσους σημαντικούς σκηνοθέτες, με κάνει ευτυχισμένο. Επίσης, δεν έχω πια καμία διάθεση ανταγωνισμού και απλά χαίρομαι που θα προβάλω την 8η Ήπειρο σ' ένα πολύ ανοικτό και φιλικό κοινό. Γιατί και αυτή η ταινία μου ήθελα να είναι εκτός ανταγωνισμού, δεν χωράει μέσα σε τέτοια αγχωτικά και νευρωτικά καλούπια. 

Είσαστε μέλος της κριτικής επιτροπής Lion of the Future, που θα δώσει βραβείο σε μια από τις πρωτοεμφανιζόμενες ταινίες απ'  όλα τα διαγωνιστικά προγράμματα του φεστιβάλ. Τι σημαίνει για σας αυτό;

'Εχω συμμετάσχει ξανά σε επιτροπές για ταινίες μικρού μήκους, αλλά είναι πρώτη φορά που συμμετέχω σε μία επιτροπή για μεγάλου μήκους. Δεν αισθάνομαι ότι κρίνω δημιουργούς, αλλά ότι προσπαθώ να βρω και να υποστηρίξω την πιο τολμηρή και ξεχωριστή ταινία, εκείνη που θα μού προτείνει, με θράσος και τόλμη, έναν νέο τρόπο θέασης του κόσμου μας. 

Ποια είναι τα επόμενα σχέδιά σας;

Μια νέα ταινία μικρού μήκους με τίτλο East to West, και μια μεγάλου με τίτλο Binaural.