La Villa | Συνέντευξη του Robert Guediguian στη Χριστίνα Μπίθα

Κοντά στη Μασσαλία βρίσκεται μια βίλα ιδιοκτησίας ενός ηλικιωμένου. Όταν εκείνος πάθε εγκεφαλικό, τα τρία παιδιά του, η Άντζελα, ο Αμάντ και ο Ζοζέφ, καταφθάνουν στο πλευρό του, ο καθένας με τα δικά του βάρη κι ενοχές χρόνων. Μήπως ήρθε επιτέλους ο καιρός να τα ξεφορτωθούν όλα αυτά;

Ο Ρομπέρ Γκεντιγκιάν (Τα Χιόνια του Κιλιμάντζαρο) επιστρέφει για μια ακόμα φορά στη γενέτειρά του και σκηνοθετεί τους αγαπημένους του ηθοποιούς (Αριάν Ασκαρίντ, Ζαν-Πιερ Νταρουσέν, Ζεράρ Μεϊλάν) σε μια ακόμα αξιόλογη dramedy για τη ζωή και τον χρόνο που κυλά.

Με αφορμή τη συμμετοχή της ταινίας στο Επίσημο Διαγωνιστικό Πρόγραμμα στο 74ο Κινηματογραφικό Φεστιβάλ Βενετίας, συναντήσαμε στη Villa Degli Autori του Lido τον σκηνοθέτη (σ.σ. που έφυγε από τη Βενετία με το βραβείο SIGNIS) και την πρωταγωνίστρια του όπου μάς μίλησαν, μεταξύ άλλων, για το ποια είναι η διαφορά μεταξύ πρωινής και βραδυνής ώρας, τη μητρότητα, και τον Κλιντ Ίστγουντ.

Το setting της ταινίας σας είναι πολύ ελκυστικό: Ένα εξοχικό σπίτι με μεγάλη βεράντα και άπλετη θέα προς τη θάλασσα. Πως λειτουργεί, δραματουργικά, η συγκεκριμένη βίλα στο έργο σας;

Σαν ένα συμβολικό μέρος. Απεικονίζει αυτό που έχει κτιστεί από τους προγόνους της οικογένειας, από πρακτικής αλλά και από συναισθηματικής άποψης, με πρωταγωνιστές τα τρία αδέρφια. Παράλληλα, η θέα της βίλας προς τη θάλασσα, και τη στεριά αρκετά μακριά απέναντι, δείχνει τη σχέση όχι μόνο μεταξύ τους, αλλά και με τον έξω κόσμο. Ο σκοπός όλων των σκηνοθετών είναι, νομίζω, να παίρνουν μικρές ιστορίες και να τις χρησιμοποιούν σαν μέσο για να διηγηθούν οικουμενικές αλήθειες. Καταστάσεις με τις οποίες μπορείς να ταυτιστείς, άσχετα από το ποια χώρα έρχεσαι. 

Η Αριάν Ασκαρίντ στην ταινία συνάπτει ερωτική σχέση μ' έναν πολύ μικρότερο της άντρα. Αυτό θεωρείτε πως είναι πολύ πιο ανεκτό σήμερα; Θεωρείται πιο 'νορμάλ';

Όλα άλλαξαν μετά τον Μακρόν και την Μπριζίτ! (Γέλια). Εφόσον ο σκοπός μου ήταν να μιλήσω για πολύ γενικότερα θέματα, όπως το πέρασμα του χρόνου και το πώς αλλάζει ο κόσμος, αποφάσισα να χρησιμοποιήσω τις σχέσεις και μεταξύ διαφορετικών γενεών – μην ξεχνάτε πως ένας από τους αδερφούς έχει σχέση με μια φοιτήτρια που θα μπορούσε άνετα να είναι κόρη του. Χρησιμοποίησα δυο παράλληλες ιστορίες αγάπης, εκείνη του αδερφού και εκείνη της Αριάν. Τέτοιου είδους σχέσεις μάς λένε πολλά για όλα αυτά τα θέματα του χρόνου.

Παρεμπιπτόντως, η ιστορία με την Μπριζίτ ωφέλησε τον Μακρόν πολιτικά;

Δεν ξέρω αν είναι αληθινή ή κατασκευασμένη ιστορία αγάπης, αλλά σίγουρα τον βοήθησε να εκλεγεί. Παρουσιάστηκε έτσι πιο φεμινιστής, πιο φιλελεύθερος. Αυτή η σχέση τού χάρισε μια εσάνς μοντέρνας αντίληψης των πραγμάτων.

Την τόσο όμορφη σκηνή του flash back, εκεί όπου ακούγεται το I want you του Bob Dylan, με τα αδέρφια σε νεαρή ηλικία, πολύ πιο ευτυχισμένα κι ανέμελα, την πήρατε από παλιό footage, σωστά; 

Πρόκειται για μια σκηνή από ένα φιλμ που είχα γυρίσει το 1986, με τίτλο “Ki lo sa?”. Τα γυρίσματα κράτησαν μόλις δυο εβδομάδες το καλοκαίρι, γιατί ήμασταν στη φάση να γυρίσουμε ένα άλλο φιλμ αμέσως μετά. Εκείνη την εποχή, επειδή ήμουν άφραγκος,  χρησιμοποίησα παράνομα το τραγούδι του Ντίλαν! Δεν είχα τρόπο να πληρώσω τα δικαιώματα. Είμαι σίγουρος πάντως που ούτε που το είχε πάρε είδηση τότε (γέλια). Τριάντα χρόνια μετά, επιτέλους τον πλήρωσα.

Ήταν ακριβώς το ίδιο καστ; 

Ολόιδιο. Ο τέταρτος της παρέας που φαίνεται είναι ο “σύζυγος” της Αριάν. Στο La Villa  δεν τον βλέπουμε ποτέ, απλά ακούμε κάποια στιγμή πως εκείνος την παράτησε αμέσως μετά το τραγικό ατύχημα που κόστισε τη ζωή της μοναδικής τους κόρης. Έγραψα το σενάριο βασιζόμενος και σ' αυτήν την παλιά σκηνή απόλυτης ευτυχίας.

Αυτά είναι τα πλεονεκτήματα να δουλεύει κανείς για χρόνια με τους ίδιους ηθοποιούς (σ.σ. ο Γκεντιγκιάν χρησιμοποιεί το ίδιο καστ σχεδόν μόνιμα στις ταινίες του)! 

Ναι, είδατε, έδεσε τέλεια αυτή η σκηνή, στο να καταλάβουμε καλύτερα το πώς ήταν τότε και το πώς είναι τώρα. Δεν ήταν μόνο ο θάνατος της Μπλανς που τα άλλαξε όλα, αλλά και ο ίδιος ο χρόνος... 

Χρησιμοποιείτε κι εσείς πρόσφυγες στην ταινία σας  (σ.σ. τρία μικρά παιδιά). Το La Villa έχει πολιτικές προεκτάσεις; 

Η πολιτική του Προέδρου μας γύρω από αυτό το μείζον θέμα δεν είναι πολύ συγκεκριμένη αυτήν τη στιγμή. Ας ξεκαθαρίσουμε κάτι εδώ, αυτοί που έρχονται σε μας δεν είναι μετανάστες αλλά πρόσφυγες, άνθρωποι που γυρεύουν καταφύγιο. Δεν μπορούν να γυρίσουν πίσω. Είναι για μας θέμα αρχής να υποδεχτούμε όσους περισσότερους μπορούμε. Νομίζω, μερικά χρόνια πριν, ένας από τους υπουργούς μας είχε δηλώσει πως “δεν μπορούμε να καλωσορίζουμε όλη τη μιζέρια του κόσμου”. Η απάντηση μου είναι ναι, μπορούμε. Έχουμε τους τρόπους. Η Ευρώπη είναι πλούσιο μέρος. Κάνατε μια βόλτα στο Lido; 

Το θέατρο είναι ανώτερο, για σας, από το σινεμά; Η κεντρική πρωταγωνίστρια είναι γνωστή ηθοποιός του θεάτρου, ο πολύ νεότερος της ψαράς, με τον οποίο τελικά θα κάνει σχέση, την ερωτεύτηκε μόλις την είδε στον Καλό Άνθρωπο του Σετσουάν του Μπρεχτ, αφίσες από τις παραστάσεις της κοσμούν τους τοίχους του σπιτιού του, ο ίδιος είναι κι ερασιτέχνης ηθοποιός.

Βρίσκω πως το θέατρο είναι πολύ πιο πλούσιο θεματικά από το σινεμά, λόγω ρεπερτορίου. Σέξπιρ, Τσέχοφ, Μολιέρος, Μπρεχτ. Είναι πολύ μεγάλη ευκαιρία για έναν ηθοποιό, αυτό το ρεπερτόριο δεν το έχεις στο σινεμά. Η Αριάν δεν μπορεί να παίξει την Άννα Μανιάνι, αλλά μπορεί να παίξει όποια θέλει πάνω στο σανίδι, ανάλογα με το έργο. Είναι πιο συγκεκριμένα τα πράγματα εκεί, αν θέλετε. Από την άλλη, στο θέατρο δεν μπορείς να έχεις αυτές τις open air ερμηνείες που βρίσκεις, ας πούμε, στις Νύχτες της Καμπίρια του Φελίνι.

Είστε αισιόδοξος σαν άνθρωπος; 

Το πρωί μόνο! (γέλια). 

Πόσο ζυγίζουν στο μυαλό μας οι επιθυμίες και τα απωθημένα των γονιών μας; Πόσο μας επηρεάζουν; Εδώ, τα τρία αδέρφια μάλλον θ' ανοίξουν τελικά το εστιατόριο που τόσον καιρό ονειρευόταν ο πατέρας τους. 

Πολύ, πάρα πολύ. Ειδικά όταν γίνουμε μεσήλικοι. Τότε, αρχίζουμε κι αναρωτιόμαστε πραγματικά ποιοι είμαστε και τι τελικά καταφέραμε να πάρουμε από αυτούς που μας μεγάλωσαν και μας έκαναν αυτοί που είμαστε σήμερα, καθώς και το αν σταθήκαμε στο ύψος των προσδοκιών που είχαν για μας. Από ένα σημείο και μετά αισθανόμαστε και υποχρεωμένοι να φέρουμε σε πέρας μερικές από αυτές τις επιθυμίες. Εννοείται, όλα αυτά, όταν έχουμε καλή σχέση με τους γονείς μας. 

Εδώ όμως η Αριάν μισεί τον πατέρα της.

Δεν τον μισεί, γενικά. Το βλέπουμε στη σκηνή που τού μιλάει όταν μένουν μόνοι τους, μ' εκείνον να μη συνειδητοποιεί πια πού βρίσκεται. Απλά, δεν μπορεί να τον συγχωρέσει για το ατύχημα που συνέβη είκοσι χρόνια πριν, όταν, από δική του αμέλεια, πνίγηκε το παιδί της. 

Φαντάζομαι ότι στο κάστινγκ θα σάς είναι πολύ εύκολο να μοιράζετε ρόλους.

Γνωρίζω πια τον καθένα τους τόσο καλά, που ξέρω αμέσως ποιος μπορεί να παίξει τι.
Έχτισα προσεχτικά τους χαρακτήρες, τρεις εντελώς διαφορετικούς. Ο ένας είναι  προσγειωμένος και ρεαλιστικός. Μετά έχουμε τον χαρακτήρα της Αριάν που απαρνήθηκε την οικογένεια της για είκοσι χρόνια και, τέλος, εκείνον του Ζοζέφ (σ.σ. Ζαν-Πιερ Νταρουσέν) που είναι και ο πλησιέστερος σ' έμενα και που χρησιμοποιεί την ειρωνεία και τ' αστεία σαν άμυνα  για να γλυτώσει από την απελπισία, γιατί αλλιώς θα πηδούσε στον γκρεμό. 

Πώς είναι μετά από τόσα χρόνια που σκηνοθετείτε την Αριάν Λασκαρίντ (σ.σ. η οποία είναι και η σύζυγός του);

Για μένα δεν υπάρχει διαφορά ανάμεσα στην Αριάν και στους άλλους, ακόμα και σε καινούργια μέλη του καστ. Η τεχνική μου παραμένει η ίδια. Δεν τους υποβάλλω το πώς θα παίξουν, τους αφήνω ελεύθερους να κάνουν υποδείξεις. Νομίζω πως αυτή είναι και η πιο σωστή αντιμετώπιση. Δεν μπορώ να καταλάβω κάποιους άλλους σκηνοθέτες που περιορίζουν τους ηθοποιούς τους, εμποδίζοντας τους έτσι να βγάλουν έξω τον καλύτερο ερμηνευτικό εαυτό τους.

Τι σκέφτεστε για το εγγύς μέλλον;

Θα κάνω μια κωμωδία την επόμενη χρονιά. Το σενάριο έχει ήδη γραφεί. Με τους ίδιους ηθοποιούς!

Επιστρέφετε ξανά και ξανά στη Μασσαλία, όπου και γεννηθήκατε. Σκέφτεστε ν' αλλάξετε κάποια στιγμή τον τόπο γυρισμάτων; 

Προς το παρόν, όχι. Και η κωμωδία εκεί θα γυριστεί. Έχω κάνει ταινίες αλλού, μία στην Αρμενία, μία στη Βηρυτό, δύο στο Παρίσι. Όμως, ο δρόμος μου με οδηγεί πάντα πίσω στη Μασσαλία. Εκεί αισθάνομαι πιο ελεύθερος να σκηνοθετώ, σε αυτό το θεατρικό, ας πούμε, σκηνικό, με αυτούς τους ηθοποιούς.

Τι είναι για σας ευτυχία;

Να έχω πάντα τη δυνατότητα να μάχομαι. 

Μόνο το πρωί όμως.

Ναι! (Γέλια). Το βράδυ με πιάνει κατάθλιψη.